De warmtepompApparaat dat warmte transporteert. Bestaat uit verdamper, koudemiddel, condensor en expansieventiel. Voorbeelden: koelkast, airco, warmtepomp voor ruimteverwarming. is een relatief nieuwe oplossing in gasland Nederland. Bij velen daarom nog onbekend. Wie zich verdiept in de warmtepomp ziet een groot aanbod van merken en modellen. Om tot een keuze te komen is de eerste vraag welk type warmtepomp het beste past in uw situatie. Woondokter helpt u daarbij.

Types warmtepomp

In essentie is een warmtepomp een apparaat dat warmte wint uit de omgeving en verplaatst naar de woning. Warmtepompen verschillen daarbij in de bron waaruit de warmte wordt gewonnen, en in de wijze waarop die warmte wordt overgedragen in de woning. Ieder type heeft voor- en nadelen.

Welke bron?

De omgeving dient als warmtebron. Dat kan zijn oppervlakte- of grondwater, de bodem of lucht. Iedere bron heeft zijn voor- en nadelen. Warmtepompen die warmte uit de bodem of het water winnen werken het zuinigst, maar zijn duurder in aanschaf. Warmtepompen die warmte winnen uit de lucht zijn goedkoper maar maken meer geluid.

Ook zijn er praktische beperkingen. Zo is boren naar grondwater niet overal toegestaan en oppervlaktewater niet overal beschikbaar.

Hoe wordt de warmte overgedragen?

Verder verschillen warmtepompen in het medium waarmee de warmte in de ruimte wordt overgedragen. Dit kan lucht of water zijn. Het medium ‘lucht’ kennen we van airconditioning en hetelucht verwarming. ‘Water’ als medium is bekend van de centrale verwarming.

Rendement

Het rendement van een warmtepomp hangt af van het temperatuurverschil tussen bron en medium. Hoe groter het verschil,  hoe lager het rendement. Buitenlucht is gemiddeld lager dan de temperatuur van bodem en water. Het rendement van een warmtepomp met lucht als bron is daarom minder goed.

Het rendement hangt ook af van de temperatuur van het medium. Zo presteert een warmtepomp minder goed als er een hogere temperatuur CV-water gemaakt moet worden.

Een warmtepomp met bodem of water als bron kan ‘passief’ koelenVerlaging van de binnentemperatuur met meer dan 1 graad, actief met bijvoorbeeld een airco of lucht-water warmtepomp, of passief met bijvoorbeeld een bodem/water warmtepomp., wat energiezuiniger werkt dan het zogenaamede actief koelen.

Geluid

Naast rendement is geluid een belangrijk verschil tussen de verschillende types warmtepomp. Een warmtepomp die warmte wint uit lucht heeft een unit die geluid maakt. Bodem- en water/water warmtepompen hebben dit nadeel niet of in ieder geval veel minder.

Vier types

Niet elke combinatie van bron en medium komt in de praktijk voor. Een warmtepomp die warmte wint uit water of uit de bodem, gebruikt alleen water als medium. Zo komen we tot de vier types warmtepomp. Bij ieder type geven we kort aan voor welk doel deze geschikt is: verwarmen, koelen of warm tapwaterKoud of warm leidingwater. voor douche en bad.

Lucht/lucht warmtepomp

De lucht/lucht warmtepomp onttrekt warmte aan de buitenlucht en verwarmt daarmee direct de lucht in huis. Bij koeling is de werking uiteraard omgekeerd. De lucht/lucht warmtepomp is niet geschikt om tapwater mee te bereiden. De bekendste lucht/lucht warmtepomp is de airconditioning. Deze is oorspronkelijk gericht op het koelen van de ruimte. Moderne airco’s kunnen ook verwarmen.

Voor de woningbouw is de lucht/lucht warmtepomp meestal een decentrale oplossing, gericht op één ruimte. Koelen en/of verwarmen van het hele huis met een lucht/lucht warmtepomp is niet gebruikelijk.

Kenmerkend voor dit type warmtepomp is de buitenunit zoals hiernaast afgebeeld.

Lucht/water warmtepomp

De lucht/water warmtepomp onttrekt warmte aan de lucht en voert deze toe aan het water van een centraal verwarmingssysteem of aan warm tapwater. De lucht kan in dit geval buitenlucht zijn of ventilatielucht. In paragrafen hieronder beschrijven we de bijzondere types voor uitsluitend tapwater en ventilatiewarmtepompen.

Voor het winnen van warmte uit de buitenlucht heeft de lucht/water warmtepomp een eenvoudige buitenunit, vergelijkbaar met die van de lucht/luchtwarmtepomp, of een luxere versie, zoals afgebeeld hiernaast.

Net als een lucht/lucht warmtepomp kan een lucht/water warmtepomp in de meeste gevallen ook koelen.

Bodem/water warmtepompWarmtepomp die warmte onttrekt aan de bodem, verticaal (tot ongeveer 150 meter diepte) of horizontaal (enkele meters diep), en toevoert aan het CV-water en eventueel tapwater. Een bodem/water warmtepomp werkt met een mengsel van water en antivries ('Brine') in een gesloten systeem.

De bodem/water warmtepomp haalt warmte uit de bodem. In een gesloten systeem van buizen wordt water met antivriesmiddel rondgepompt. De buizen kunnen horizontaal op een diepte van enkele meters of verticaal tot wel 200 meter diep geplaatst zijn. Het mengsel van water met antivriesmiddel wordt ook wel brineMengsel van water en antivries, dat gebruikt wordt in een bodem/water warmtepomp. genoemd.

Bij een bodem/water warmtepomp hoort een binnenunit, qua afmeting vergelijkbaar met een flinke koelkast.  Hierin bevinden zich een boiler- en een buffervat. Deze binnenunit maakt niet of nauwelijks geluid.

De bodem/water warmtepomp is behalve voor verwarming en warm tapwater bij uitstek geschikt voor koeling, omdat in omgekeerde werking de warmte uit de woning wordt opgeslagen in de bodem. Deze zogenaamde ‘passieve koeling’ is zeer efficiënt, en verhoogt het rendement van de warmtepomp in de winter.

Voor de aanleg van de buizen is een grondboring nodig. Dit maakt dit type warmtepomp duurder in aanleg.

Water/water warmtepomp

Bij een water/water warmtepomp wordt warmte gewonnen uit oppervlakte- of grondwater met gescheiden aan- en afvoer. Warm water wordt aan de ene kant aangevoerd. Als de warmte eraan onttrokken is, wordt het afgekoelde water aan de andere kant teruggevoerd. In de zomer werkt het omgekeerd. Dan wordt de warmte uit de woning opgeslagen in het reservoir van grondwater of rivier.

Om gebruik te kunnen maken van grondwater als bron is een dure grondboring nodig, zoals ook bij een water/water warmtepomp. Een boring is niet overal toegestaan, gebruik van oppervlaktewater ook niet.

Bijzondere types

Na deze indeling op basis van bron en medium willen we drie types toelichten, die voor woningen relevant zijn.

Ten eerste de hybride warmtepompCombinatie van warmtepomp met CV-ketel. De warmtepomp zorgt voor efficiënte basisverwarming. Bij lage buitentemperatuur of tijdelijk hoge warmtevraag wordt de warmtepomp ondersteund door de gasgestookte CV ketel.. Dit is een lucht/water warmtepomp die samenwerkt  met een gasgestookte CV-ketel. Hiervoor kan een ‘gewone’ lucht/water warmtepomp voor worden gebruikt. Het is daarom beter dit een hybride opstelling te noemen. Zie onze blog voor meer informatie hierover.

Ten tweede de ventilatiewarmtepompWarmtepomp die warmte uit afgevoerde lucht terugwint.. DIt is een lucht/water warmtepomp die werkt op lucht die uit de woning wordt afgevoerd. Hiernaast is de ‘Spaarpomp’ van Inventum afgebeeld. De ventilatiewarmtepomp past meestal ook in een hybride opstelling. Warme binnenlucht in plaats van koude buitenlucht is gunstig voor het rendement. De beperking is de hoeveelheid warmte in de ventilatielucht. Het geluid van de warmtepomp kan een nadeel in huis zijn.

Ten slotte de warmtepompboilerWarmtepomp die warmte wint uit afgevoerde lucht uit de woning of uit omgevingslucht en toevoert aan tapwater in een boilervat.. Deze warmt tapwater op met de warmte uit ventilatie- of buitenlucht. Het apparaat staat los van de verwarming. Net als bij de Spaarpomp bevindt alle techniek zich in huis, wat een nadeel kan zijn in verband met geluid.

Ten slotte

Nadat we hiermee in vogelvlucht de verschillende types warmtepomp hebben besproken, nog een paar opmerkingen tot slot.

Binnen de aangegeven types warmtepomp zijn er nog verschillende varianten, zoals:

• • met of zonder een boilervat voor de opslag van warm water voor douche en bad
  • met of zonder een buffervat voor het bufferen van CV-water
  • monoblocEen warmtepomp waarbij het CV-water wordt opgewarmd (en eventueel afgekoeld voor koeling) in de buitenunit. Dit in tegenstelling tot een split-unit warmtepomp, waarbij de warmte naar binnen getransporteerd wordt met een koudemiddelleiding. of split

De beste keuze uit de verschillende types warmtepomp is afhankelijk van deze factoren:

• • Wat is de doelstelling? Wil men alleen verwarmen of ook koelen? Wil men een verlaging van de kosten, een verlaging van de CO2 uitstoot of maximaal wooncomfort?
  • Praktische aspecten, zoals beschikbare ruimte, toegestaan geluid en lokale beperkingen van overheidswege.
  • De overige onderdelen van het verwarmingssysteem, zoals vloerverwarming, radiatoren en convectoren.
  • De financiële aspecten van het beschikbare budget en de gewenste terugverdientijd.

Als een woningeigenaar de aanschaf van een warmtepomp overweegt, wordt vaak de vertrouwde installateur gevraagd een offerte te maken. Deze zal echter altijd een keuze maken uit de merken die hij vertegenwoordigt en de technieken die hij/zij kent. Hier ligt de toegevoegde waarde van Woondokter. Wij kunnen het beste type warmtepomp adviseren vóórdat een offerte wordt opgevraagd. De offertes komen daarna.